KWARTAALJOURNAAL WINTER 2017/ 2018
Een baaierd aan uiteenlopende onderwerpen deze keer. In het redactioneel komt de relatie tussen ruimtelijke en bestuurlijke ontwikkelingen in de Lage Landen aan bod. In het hoofdartikel wordt ditmaal - zoals eerder aangekondigd - het idee van de Noordzee-Unie ook in een bredere Europese en mondiale context geplaatst. In het derde stuk wordt ingegaan op de mogelijke gevolgen van digitale ontwikkelingen als 3D-printing voor de ruimtelijke orde van de Lage Landen. Het laatste artikel zoomt in op de ruimtelijke consequenties van een temperatuurstijging van drie graden voor Nederland, een steeds waarschijnlijker scenario tegen het eind van de eeuw.
====Door op de blauwe titels te klikken komen de bijbehorende integrale teksten in beeld====
Redactioneel> Van Benelux naar Ne3land 2.0
De Benelux als samenwerkingsverband van België, Nederland en Luxemburg is een bestuurlijke constructie die zelden het nieuws haalt maar wel zijn even bescheiden als nuttige werk doet.
Ne3land is een stedenbouwkundig geheel bestaande uit: 1. Waaierstad, 2. Noorder-Randstad [het noordoosten des lands met aanpalend NW-Duitsland] en 3. ‘Limburg’ [binnen de grensoverschrijdende stedenvierhoek Hasselt-Aken-Luik-Maastricht -HALM]. Dit Ne3land gecombineerd met de volkrijkste Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen [NrWf] vormt het westelijk deel van wat wij op deze site EURandstad hebben gedoopt.
Het Ne3land van de toekomst [‘2.0’] zal nauwere bestuurlijke banden met aanpalende regio’s aangaan - waarbij de blik niet alleen landinwaarts gericht is maar ook verder Noordzeewaarts waar op het gebied van duurzame energie- en voedselvoorziening een wereld te winnen is, terwijl - oh paradox - de kustgewesten door het wassende water tegelijkertijd onvermijdelijk moeten gaan ‘onstedelijken’.
Hoofdartikel> Van Doggersland naar Noordzee-Unie - Herkansing voor een wereldzee?
Doggersbank heet de visrijke ondiepte midden op de Noordzee. In het verlengde daarvan is Doggersland is het welhaast mythische laagland dat ooit op de plaats van de huidige zee lag. Land dat door het smelten van het ijs na de laatste ijstijd goeddeels verdronk. Maar het wassende zilte nat heeft de verbindingen tussen de aanpalende kustgebieden echter niet verbroken maar ontpopte zich daarentegen veeleer tot schakel - economisch, sociaal, cultureel. En mogelijk ook in de toekomst ook politiek, misschien wel veel eerder dan we na de Brexit zouden kunnen denken. Wat zijn de kansen op een Noordzee-Unie tegen de achtergrond van de geschiedenis en met het oog op toekomstige verschuivingen in de Europese en mondiale krachtsverhoudingen - Wie zei daar bijvoorbeeld China en de Noordelijke Vaarroute? De Noordzee als nieuw oriëntatiepunt voor Noordwest Europa ter hoognodige aanvulling op de gammele tweetaktmotor van de as Berlijn-Parijs?
Berichten van het ruimtelijk-digitale front> Hoe leefbaar wordt de smart city? 3D-printing en de Waaierstad
Het was een kort bericht in de media eind september 2017 naar aanleiding van een rapport van de internationale handelsonderzoeksafdeling van ING. Een grootschalige doorbraak van de toepassing van 3D-printing zou de komende decennia tot een omwenteling ban de mondiale productie- en handelsverhoudingen kunnen leiden. Een afname van zo’n 25 tot 40% van de wereldhandel, versterking van de eigen innovatieve nijverheid in de ontwikkelde industriële wereld ten koste van de lagelonenlanden. Voor Nederland zou het een gevoelige klap kunnen betekenen voor zogeheten economische trekpaarden als de transportlogistieke sector en wereldzeehavens als Rotterdam en Amsterdam. Tegelijk zou de binnenlandse productie een boost kunnen krijgen mits men zich tijdig op de benodigde transformatie zou voorbereiden. Een transformatie die onvermijdelijk ook een ruimtelijke component kent: niet langer nadruk op de zeehavens in het westen, de bedrijvigheid verder uitwaaierend naar het binnenland. Een proces dat overigens nu al gaande is met de tanende betekenis van mainports als Rotterdamse haven en Schiphol. Een proces dat wij op deze site eerder duidden aan de hand van het concept van de grensoverschrijdende Waaierstad van de Lage Landen. Tot slot in dit artikel een eerste poging tot analyse hoe digitale innovaties als 3D-printing het karakter van de transformatie zouden kunnen beïnvloeden, sociaal-economisch en sociaal ruimtelijk. Hoe leefbaar wordt die vaak zo bejubelde smart city eigenlijk?
Berichten van het stedelijke waterfront> Deltacommissie en Ruimte voor de Rivier ruimschoots voorbij
Dat was even schrikken begin november 2017. Ook als we ons keurig houden aan de klimaatafspraken van ‘Parijs 2015’ koersen we aan op een temperatuurstijging van ruim drie graden Celsius. In een dergelijk scenario zou Den Haag, i.c. de Metropoolregio Rotterdam Den Haag [RMDH] met zijn 2,5 inwoners als eerste in Europa in zijn voortbestaan bedreigd worden.
Even schrikken inderdaad, maar heel even maar. De tijding had ook de Nederlandse media bereikt, maar de ruimtelijke consequenties zijn hier kennelijk zo bedreigend dat het immer waterstaatkundig zo strijdlustig ogende Holland maar al te graag het hoofd in het spreekwoordelijke verdringingszand steekt. Ten onrechte! Hieronder daarom de mogelijke consequenties op een rijtje, mét daarbij ook hoe daarop vooruit te lopen teneinde het onheil te keren en tegelijk nieuwe kansen te scheppen. Een meersporenstrategie dus.