KWARTAALJOURNAAL WINTER 2023/2024
Twee artikelen in deze winteruitgave van ons kwartaaljournaal.
In het eerste artikel staan we stil bij het feit dat we twintig jaar geleden het krimp-thema in de NRC aankaartten. Dat verhaal bleef toen niet onopgemerkt. Twee jaar later mondde een en ander uit in deze website: www.dubbelkrimp.nl . In het komende kalenderjaar werken we de verschillende facetten van ons inmiddels verder verdiepte en verbrede krimp-concept van ontgroeien verder uit in diverse artikelen, met name over de sociale en culturele en ecologische aspecten daarvan.
Ondertussen gaat onze serie over regio’s in de Lage landen waarin ruimtelijke knelpunten én kansen zich het meest pregnant voordoen ‘gewoon’ door. Dit keer een artikel over oostelijk Noord- Brabant - streek van soms bizarre tegenstellingen, tussen high tech en mestkar. In een volgend nummer, ergens dit kalenderjaar, ontkomen we er nie t aan de worsteling tussen de lenig verziltende eilanden in de zuidwestelijke delta en de aanpalende ring van vermoeid wegzakkende Vlaams Hollandse steden eens nader heel creatief doch evenzeer streng onder de loep nemen. Is die ring eindelijk eens in staat met succes uit te groeien tot een meer landinwaarts gerichte, deels grensoverschrijdende waaierstad , en onder welke voorwaarden dan? De waaierstad is een concept dat wij al eerder op deze site ontwikkelden, zie bijvoorbeeld in het hoofdartikel in de herfst van 2026((!): www.dubbelkrimp.nl/downloads/herfst-2016/waaierstadKort.pdf.
====Door op de blauwe titels te klikken komen de bijbehorende integrale teksten in beeld====
Redactioneel> Ontgroeien – De kunst om Groei én Krimp weer in handen te krijgen én te houden
Het is nu bijna twintig jaar geleden dat ons ‘krimp-artikel’ in de NRC verscheen: Ga uit van krimpscenario’s! Maar dankzij immigratie en de sindsdien nog verder gestegen levensverwachting van de babyboomers groeit de omvang Nederlandse bevolking anno 1024 nog volop ondanks het nog immer verder dalende gemiddelde kindertal per vrouw, terwijl de beroepsbevolking dankzij een overvloedige economische groei juist een toenemende krapte kent. Ergo: er moeten keuzes gemaakt worden , naast economische ook sociale en ecologische keuzes, met alle ruimtelijke consequenties van dien. Om zo vooral de natuur te kunnen helpen weer in zijn element te komen.
Hoofdartikel> Januskop tussen Hightech en Mestkar OF: Zou oostelijk Noord-Brabant trekpaard van Een Nieuw duurzaam en innovatief Nederland kunnen worden?
In economisch opzicht kan het oosten van Noord Brabant en dan met name de zogeheten ‘Brainport Eindhoven’ met zijn hightech zich inmiddels ruimschoots meten met de Randstad en dat is de reden dat men de deze regio in Den Haag de laatste jaren eindelijk steeds beter ziet stáán. Die erkenning heeft Brabant de laatste kwart eeuw voornamelijk op eigen kracht weten te bereiken, zonder enige noemenswaardige steun vanuit Den Haag en daar laat men zichzelf soms wat al te nadrukkelijk op voor staan. Die ‘port’ bestaat uit een netwerk van door de technische wetenschap ondersteunde innovatieve ‘trekkers’ en bijbehorende toeleveringsbedrijven, niet alleen regionaal en landelijk maar ook ver over de landsgrenzen. Boegbeeld is hier de chipmachinefabriek ASML in Veldhoven nabij Eindhoven die wereldwijd zaken doet. Zeker, een prestatie van formaat deze ‘Brainport’ , maar dat wil nog niet zeggen dat het Brabantse Wirtschaftswunder geen keerzijden kent.
Daar is dan allereerst als beruchte tegenhanger de juist hier in oostelijk Noord Brabant hier volstrekt uit de hand gelopen intensieve veehouderij - de ‘bio-industrie’- die met zijn fatale mix van diverse vormen van aantasting van natuur en milieu - van stikstof tot aantasting van de volksgezondheid - én de mede door deze ‘bio-industrie’ veroorzaakte water – en droogte problematiek. Dat is niet alleen een kwantitief maar ook en vooral een kwalitatief (vervuilings)probleem. Hoe kan oostelijk Noord Brabant dit lelijke tweede gezicht- weer gezond maken? Kan het dat op eigen kracht, of is daar hulp van buien nodig? Hoe effectief kan daarbij de Brusselse stok achter de Europese deur in de praktijk nog zijn in tijden dat de machtspositie van de EU zienderogen afneemt, zowel geopolitiek als geo-economisch.
Brainport Eindhoven zelf kent ook zijn problemen. Hoe greep te krijgen op de complicaties in de explosieve groei van stad en hightech-nijverheid? Vanuit schutterend ‘Den Haag’ lijkt daarbij weinig hulp te verwachten. De regering daar heeft zichzelf namelijk inmiddels op tal van beleidsterreinen lelijk klem gereden, van stikstof tot volkshuisvesting. Kunnen ‘Brussel’ en regionale grensoverschrijdende netwerken hier voldoende soelaas bieden?
Biedt het magisch klinkende, maar het eenzijdig technologisch gerichte Brainport-concept daarbij op den duur eigenlijk wel een voldoende brede maatschappelijke basis om als trekker te kunnen fungeren voor de lastige opgaven die zich aandienen, van binnenuit en van buitenaf ? Wat betreft dat laatste: deze van oorsprong maar weinig weltoffene regio blijft per saldo met zijn precaire hyperspecialisatie immers akelig afhankelijk van de miniemste verschuivingen in de Grote Boze Buitenwereld. Zou het dan toch niet beter zijn om daarnaast een écht regeneratieve - tevens hightech - transformatie van die nu zo totaal ontspoorde landbouw te ontwikkelen als een onmisbaar tweede been om met succes verder te kunnen lopen? En zou dat tweede innovatieve been zich dan per se in de Oost-Brabantse regio gezet moeten worden of juist beter daar buiten?